Το τέλος των κοινωνικών δικτύων;

Τίποτα δεν κρατάει για πάντα στην οικονομία. Κάθε είδους αγορά, προϊόν και εταιρεία έχει έναν κύκλο ζωής, από την ανάπτυξη του στην ωριμότητα και μετά στη παρακμή. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτός ο κύκλος ζωής μπορεί να κρατήσει δεκαετίες, σε κάποιες άλλες λίγα χρόνια. Η κατάρρευση μπορεί να είναι απότομη ή σταδιακή και φυσικά δεν αποκλείεται να έχουμε και μια νέα ανάκαμψη εάν γίνουν οι κατάλληλες προσαρμοστικές κινήσεις.

Είναι γεγονός ότι στην τρέχουσα περίοδο υπάρχουν πλέον σοβαρά ερωτηματικά αν όχι για τις προοπτικές, τουλάχιστον για τη κατεύθυνση που παίρνουν σημαντικές πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων. Όλοι είμαστε μάρτυρες της μεγάλης αναστάτωσης που έχει επέλθει το twitter με την εξαγορά του από τον Elon Musk ενός μέσου που ουσιαστικά έτσι και αλλιώς δεν έχει βρει την ουσιαστική φόρμουλα σταθερής κερδοφορίας. Επίσης είναι γνωστό ότι και η Meta παρά την αναμφίβολη ακόμα κυριαρχία της, έχει υποστεί σημαντικούς κραδασμούς προχωρώντας σε μαζικές απολύσεις καθώς υπάρχουν τουλάχιστον προβληματισμοί για την τεράστια επένδυση στο metaverse, αλλά και από το γεγονός ότι το Facebook δείχνει ότι «γερνάει» με μεγάλη ταχύτητα από όλες τις απόψεις.

Ωστόσο αυτό που αναμφίβολα αλλάζει το κόσμο των κοινωνικών δικτύων είναι η μαζική επιτυχία του Tik Tok. Η δυναμική αυτή πλατφόρμα με τα μικρά βίντεο και τον εκπληκτικό αλγόριθμο έχει «αναταράξει» το παιχνίδι σε βαθμό που όλοι όσοι ασχολούνται έστω και ελάχιστα με τα κοινωνικά δίκτυα αντιλαμβάνονται ότι είναι πρωτόγνωρος.

Δεν είναι επίσης κάποια συγκλονιστικά οξυδερκής παρατήρηση το ότι όλες οι μεγάλες πλατφόρμες προσπαθούν πλέον να αντιγράψουν το συγκεκριμένο format. Facebook, Instagram με τα reels και το You Tube με τα shorts. Όλα τα μέσα τείνουν να γίνουν πλέον Tik Tok στο επίπεδο που ο όρος «tiktoktification» έχει υιοθετηθεί από αρκετούς αναλυτές, καθώς σταδιακά η διαφορά στην «εμπειρία» μεταξύ τους μειώνεται.

Είναι άγνωστο αν αυτή η στρατηγική της μίμησης σε συνδυασμό με άλλες τακτικές (κοινώς, προσπάθειες απαγόρευσης του Tik Tok) θα ωφελήσουν τελικά τις πλατφόρμες που επιλέγουν αυτή τη κατεύθυνση, ωστόσο υπάρχει μια πραγματικότητα: Όσο οι πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων τείνουν να γίνουν Tik Tok, αυτές γίνονται λιγότερο κοινωνικά δίκτυα πλέον. Έτσι και αλλιώς το ίδιο το Tik Tok περισσότερο προβάλλεται ως πλατφόρμα διασκέδασης και λιγότερο ως «κοινωνικό δίκτυο» με την αυστηρή έννοια του όρου.

Τι σημαίνει όμως στη πράξη αυτό; Το ότι τα κοινωνικά δίκτυα θα γίνουν λιγότερο κοινωνικά; Σημαίνει καταρχάς ότι δεν θα είναι τόσο εύκολο να συνάψεις «σχέσεις» μέσω των κοινωνικών δικτύων καθώς ο «οριζόντιος» διάλογος μεταξύ χρηστών θα εξασθενίσει δραματικά, αντίθετα θα έχουμε κυρίως μια σχέση creators προς followers/subscribers.

Αυτό επίσης σημαίνει ότι αλλάζει και η επιδραστικότητα του ατόμου ή να το πούμε αλλιώς θα είναι αρκετά πιο δύσκολο για μεμονωμένα άτομα να επηρεάζουν κάποιο κοινό με «αυθόρμητο» περιεχόμενο (θα το εξηγήσω λίγο παρακάτω).

Σίγουρα πάλι πολλά μεμονωμένα άτομα θα μπορούν να είναι επιδραστικά και ίσως κάποια σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι παλαιότερα. Ωστόσο αυτά τα άτομα θα έχουν πλέον μια άλλη σχέση με το μέσο στο οποίο θα παρέχουν περιεχόμενο. Η ενασχόληση τους θα είναι πολύωρη και πρακτικά σχεδόν επαγγελματική. Δεν θα είναι πλέον χρήστες, αλλά όπως είπαμε και παραπάνω: “creators”.

Ας το πούμε όμως πιο απλά, το να φτιάξεις ένα διασκεδαστικό βίντεο ή έστω κάποιο που τραβάει το ενδιαφέρον, απαιτεί κατά κανόνα πολύ περισσότερο χρόνο από το να γράψεις μια εύστοχη ανάρτηση, ένα tweet ή ακόμα και από το να τραβήξεις μια ωραία φωτογραφία. Επίσης δεν θα πρέπει να αρνηθούμε το ότι δεν κάνουν όλοι για βίντεο. Ο γραπτός λόγος είναι σαφώς απαιτητικός ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν χρειάζεται τη προσπάθεια και τη χαρισματικότατα που απαιτεί η δημιουργία ενός βίντεο προκειμένου αυτό να είναι επιδραστικό.

Στη παραπάνω πραγματικότητα προσθέστε το κυνήγι του monetization από την πλειοψηφία των creators. Οπότε κατά αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθούν 2 κατηγορίες ανθρώπων στο διαδίκτυο, αυτών που παράγουν περιεχόμενο και αυτών που καταναλώνουν. Οι δεύτεροι θα έχουν από ελάχιστο ως πρακτικά μηδενικό ψηφιακό αποτύπωμα ως «πομποί» αυθεντικού περιεχομένου και μικρή διάδραση μεταξύ τους.

Ίσως βέβαια από μια άποψη αυτό να αποτελεί και μια φυσιολογική εξέλιξη, ίσως να μην είναι απόλυτα λογικό να έχουμε σε προσωπικό επίπεδο επαφές με χιλιάδες αγνώστους και συνεχής διάδραση με ανθρώπους που στην κανονική μας ζωή δεν θα ανταλλάσσαμε καν μισή κουβέντα. Είναι γεγονός ότι πιθανόν να μην είναι απαραίτητο να διαχέουμε απόψεις, σκέψεις, στιγμές καθώς και λήψεις από τη ζωή μας σε κοινά με τα οποία δεν έχουμε σχέση. Οι παραπάνω σκέψεις όσο και αν έχουν βάση και έχουν διατυπωθεί και από άλλους, δεν αλλάζουν το γεγονός ότι συμβαίνει ένας μετασχηματισμός που δεν είναι ακριβώς η άμεση επιλογή πολλών χρηστών των κοινωνικών δικτύων (μη ξεχνάμε τις σφοδρές αντιδράσεις στον μετασχηματισμό του Instagram για παράδειγμα) ωστόσο φαίνεται ότι ισχύει το συμπέρασμα ότι αυτή η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται δείχνει ότι μεταλλάσσει έναν ιστορικό κύκλο, αυτό των μαζικών κοινωνικών δικτύων.

Προφανώς σε αυτόν τον κύκλο έχουμε και άλλα επεισόδια να δούμε, ίσως το τέλος των κοινωνικών δικτύων που κάποιοι ευαγγελίζονται να είναι μια υπερβολή, καθώς η ανάγκη για επικοινωνία και έκφραση εξακολουθεί να υφίσταται παρά τα όσα σημειώσαμε πιο πάνω. Επίσης το εθιστικό μέρος των κοινωνικών δικτύων που σε μεγάλο βαθμό είναι η άμεση επιβράβευση από μια φωτογραφία ή μια σκέψη δεν είναι εύκολο να υποκατασταθεί (όπως θα δοθεί σε μένα για παράδειγμα αν διαμοιράσετε αυτό το άρθρο!). Δεν ξέρουμε δηλαδή ακόμα πώς θα λειτουργήσουν μακροπρόθεσμα οι πλατφόρμες που δεν επιβραβεύουν με κάποιο τρόπο το κοινό τους και τους καθιστά πιο «παθητικούς» δέκτες.

Ωστόσο σίγουρα αλλάζει το μίγμα επιρροής των κοινωνικών δικτύων στην παρούσα φάση και οι τρόποι που θα εκφράζονται αρκετές συμπεριφορές. Φυσικά, δεν αποκλείεται να δούμε εκπλήξεις ή και νέες εφαρμογές που θα καλύψουν απρόβλεπτες ανάγκες. Το Linked In ας πούμε ένα κατεξοχήν κοινωνικό δίκτυο χάρη στην ειδική του θεματική δείχνει ανθεκτικό και με σημάδια βελτίωσης μάλιστα.

Δεν είναι σίγουρο λοιπόν ότι ακόμα μπορούμε ακριβώς να προβλέψουμε το τι σημαίνει στη πράξη αυτή η νέα εποχή όπως σχηματίζεται. Πιθανόν οι μικρές επιχειρήσεις θα συναντήσουν μεγαλύτερη δυσκολία στην συνεπή επικοινωνία με τα ενδιαφερόμενα κοινά όπως και οι «μικρότεροι» επαγγελματίες των social media επίσης να δυσκολευτούν πλέον στη παραγωγή περιεχομένου και ίσως ακόμα και αυτός ο όρος social media marketing να αποκτήσει ένα άλλο νόημα. Επίσης ίσως έχουμε και ένα παράθυρο εδώ για στρατηγικές μικρότερης εξάρτησης από τα κοινωνικά δίκτυα. Προφανώς οι creators θα αντιμετωπίζονται σταδιακά περισσότερο ως media.

Ολοκληρώνοντας θα έλεγα ότι αυτό που συμβαίνει είναι ότι ζούμε σε μια εποχή αλλαγής που όμως ακόμα δεν έχει καθόλου σταθεροποιηθεί. Σίγουρα τα πράγματα δεν θα είναι όπως πριν αλλά δεν είναι και 100% σίγουρο το πως θα διαμορφωθούν, η ρευστότητα στο χώρο των κοινωνικών δικτύων είναι το μόνο σίγουρο δεδομένο για την ώρα. Το άρθρο αυτό έχει κυρίως σκοπό να εκφράσει κάποιους προβληματισμούς παρά συμπεράσματα και σίγουρα η συζήτηση ουσιαστικά τώρα ξεκινάει.

(Σημ. θα χαρώ να διαβάσω τις απόψεις σας στα σχόλια).